Obyczaje i święta

Mawia się, że co kraj to obyczaj. Zdecydowanie jest to prawda. Styczeń w Polsce jest raczej ciężkim miesiącem związanym z odczuwaniem skutków po dużych wydatkach na Boże Narodzenie oraz Sylwester. W Macedonii styczeń to bardzo przyjemny miesiąc pełen radosnych dni i dni wolnych od pracy. Zapraszam do czytania o tym jak obchodzi się święta i jak wyglądają inne okazje.

Boże Narodzenie

Kolede- przypada zawsze na 5 stycznia, czyli dzień przed Wigilią. Wieczorem najczęściej mężczyźni palą ogień. To symbol odstraszania złych duchów z ziemi. Wokół ognia tańczą i śpiewają popijając przy tym ciepłą rakiję.

Badnik- to Wigilia Bożego Narodzenia, czyli czuwanie. Obchodzi się 6 stycznia. Tego dnia banki, szkoły są zamknięte. Administracja nie pracuje. Markety i bazary warzywno owocowe są otwarte, aby robić ostatnie zakupy. Jest to dzień kiedy nie chodzi się w gości. Z samego rana mogą przyjść dzieci śpiewające pieśni i w zamian daje się dzieciom kasztany, mandarynki, cukierki albo drobne pieniążki. Do kolacji wigilijnej zasiada się całą rodziną wieczorem. Na stole powinno znajdować się sianko i jeden pusty talerz dla Boga. Stołu wigilijnego nie rusza się aż do rana, czyli to co postawiamy na nim z jedzenia powinno zostać do samego rana, aby w tym czasie zmarłe dusze z naszej rodziny mogły się najeść. Co takiego je się w Wigilię? Kolacja jest postna. Na stole znajdują się: suszone figi, śliwki, suszone daktyle, orzechy włoskie, kasztany ugotowane lub upieczone jako symbol płodności dla rolników, dodatkowo piecze się dynię, specjalny świąteczny drożdżowy chleb (pogacza) z pieniążkiem w środku, piecze się fasolę z paprykową zasmażką, maznik (ciasto filo) z ryżem. Ten kto będzie miał w swoim kawału chleba monetę będzie miał szczęście przez cały rok. Prezentów nie daje się w Boże Narodzenie. Prezenty w Macedonii przynosi Dziadek Mróz w Nowy Rok.

Boże Narodzenie- obchodzone jest 7 stycznia. Dzieci urodzone tego dnia otrzymują imiona: Hristjan albo Krystian. Dzień jest bardzo spokojny, bez gości w domowej atmosferze. Je się wspólny obiad, można wyjść na spacer albo pójść do cerkwi zapalić świece. Na obiad często podaje się pieczone mięsa: żeberka, kurczak, karkówka, szynka czy jagnięcina. Boże Narodzenie kończy długi adwentowy post.

Wielkanoc

Przed Wielkanocą całe 40 dni ludzie wierzący poszczą. Można zauważyć jak w Wielką Sobotę wieczorem wszystkie restauracje i tawerny szykują się na przyjęcie klientów. Gdy pogoda dopisuje to nawet ogródki zapełniają się stołami i krzesłami. O północy, czyli gdy wybija dwunasta i jest niedziela wielkanocna ludzie idą z jajkami do cerkwi na mszę świętą. Tam też składają sobie życzenia i toczą wojnę na jajka. Po mszy wszyscy idą do restauracji na mięsną kolację. Wielkanocny poranek spędza się na cmentarzu na grobach bliskich. Na groby jedzie się z samego rana, ok. 7 rano. Jadąc na cmentarz należy mieć uszykowane paczuszki z jedzeniem, którymi ludzie wymieniają się ze znajomymi. W paczuszce najczęściej znajdują się: cukierek, mandarynka, rogalik z sezamem, wafelek słodki. Każdy kto przyjdzie na grób zmarłej osoby dostaje taką właśnie paczuszkę. Ponadto na grobie zmarłego ustawia się ulubione produkty danej osoby. Jeśli zmarły uwielbiał palić papierosy to zapala się jedną fajeczkę i wkłada do ziemi w miejsce świeczek. Podobnie z kawą, którą się wlewa do kubeczka dla zmarłego. Z cmentarza jedzie się do domu, aby odpocząć. Wielkanoc spędza się rodzinnie w domu. Na obiad najczęściej serwuje się pieczoną jagnięcinę. Drugiego dnia, czyli w lany poniedziałek pani domu zostaje w domu i oczekuje gości, a pan domu wraz z dziećmi odwiedzają bliską rodzinę i przyjaciół. Dzieci na Wielkanoc dostają zawsze nowe ciuchy i koszyczki do zbierania jajek. Stoły zastawione są przekąskami wytrawnymi oraz słodkimi. Gdy goście wychodzą to każdy od gospodyni dostaje jajka do zabrania. Jajka w Macedonii maluje się zawsze w Wielki Czwartek przeważnie na czerwono (powinno to być zrobione przed wschodem słońca). Dodatkowo można oczekiwać “kolędników”- dzieci , którzy chodzą od domu do domu śpiewając i zbierając jajka.

Slawa

Każda wierząca rodzina może wybrać sobie świętego na patrona domu i co rok świętować imieniny świętego. Jeżeli babcia z dziadkiem mieli wybranego już patrona to tradycja jest kontynuowana. Jeżeli mieszkańcy domu umrą, a dzieci mieszkają pod innym adresem to mogą przejąć sobie patrona. Pop w umówiony dzień przychodzi poświęcić wodę oraz dom. Później przychodzą zaproszeni goście. Na slawę trzeba mieć zaproszenie, na imieniny nie. Menu zależy od tego w jaki dzień wypada slawa. Gdy wypada w okresie postu to menu będzie postne. Post w Macedonii jest dość rygorystyczny. Nie je się nic co pochodzi od zwierzęcia: mięso, mleko, jaja, masło, jogurt, ser. Ze względu na to, że dni postnych jest wiele to i kreatywność kulinarna jest dość dobrze rozwinięta. Fabryki także produkują postne sery, postne ciastka, ciasta.

Imieniny

Imieniny obchodzi się w Macedonii i przykłada się do nich szczególną uwagę. Na imieniny nie trzeba nikogo zapraszać. Dom musi być wysprzątany, a stół zastawiony przekąskami wytrawnymi oraz słodkimi na jednego kęsa. Nie ma tu miejsca na sałatkę jarzynową czy jajka w majonezie. Przekąski serwowane są w papierkach do babeczek różnej wielkości. Na imieniny nie nosi się prezentów. Przeważnie przychodzi się na krótko, ok. 30 minut i wychodzi, ponieważ najczęściej bywa, że więcej osób ma imieniny w ten dzień i trzeba każdego odwiedzić.

Zaręczyny i ślub

Zaręczyny tutaj określane są dawaniem słowa. Młodzi dochodzą do wniosku, że chcą być razem i szykują imprezę w domu młodego dla najbliższej rodziny, a potem dla przyjaciół. Młody może zabrać niewiastę z domu rodzinnego w towarzystwie orkiestry. Od tego dnia liczy się związek małżeński, mimo że oficjalnie według prawa małżeństwem nie są. Następnie uzgadniają datę ślubu cywilnego i idą razem ze świadkami. Na świadków zawsze wybierani są przyjaciele. Świadkować nie powinna najbliższa rodzina jak brat czy siostra. Na ślub cywilny zwany tutaj rejestracją związku młodzi ubierają się elegancko, ale jest to bardzo dalekie od mody ślubnej. Śluby kościelne odbywają się w dzień w cerkwi w obecności całej rodziny. Biżuterię złotą dla panny młodej obowiązkowo powinna kupić rodzina pana młodego. Potem jest wesele. Wesela różnią się od naszych polskich. Przede wszystkim jest każdy rodzaj alkoholu. Serwowana jest rakija, koniak, piwo, wino. Kelner pyta się każdego gościa czego sobie życzy. Ponadto jeżeli wesele organizowane jest w sobotę to zaczyna się około 19 i trwa do ok. 2 w nocy. Natomiast jeśli wesele organizowane jest w niedzielę to trwa od rana. Na weselu biesiaduje się, tańczy klasycze oro, które prowadzi panna młoda. Około północy podaje się tort weselny. Po weselu panna młoda może do teściów zwracać się per mama/tata, a pan młody do teściów babcia/dziadek. Nikt nie wie dlaczego akurat tak jest i skąd ta niesprawiedliwość.

Poród

W Macedonii nie ma porodów rodzinnych. Ojciec w tym czasie za zadanie ma zwołanie kolegów i uczczenie narodzin dziecka. Ponadto musi zamówić pączki i gdy przyjdzie po odbiór żony i dziecka to pączki zostawia siostrom i  lekarzom na oddziale. Wtedy też pierwszy raz widzi dziecko. Ze względu na bezpieczeństwo na porodówkę nikt nie może wejść. Mama może wyjść na zewnątrz, ale nikt nie może wejść do środka. Pączkami częstuje się rodzinę, znajomych i przyjaciół, a także zanosi się do pracy. Każde miasto ma swój przysmak związany z narodzinami nowego członka rodziny. Prilep ma pączki, Skopje natomiast mekice (racuszki drożdżowe smażone na głębokim oleju).  Urlop macierzyński w Macedonii trwa 9 miesięcy. Według bardzo starej tradycji dziecko i mama nie powinni wychodzić z domu przed okres 40 dni. W ten sposób ma się chronić układ immunologiczny. Na pierwszy spacer wychodzi się właśnie po ok. 6 tygodniach. W tym czasie goście też powinni zaczekać z odwiedzinami. Od tego zwyczaju powoli już się odchodzi obserwując zachodnie kraje, gdzie na pierwszy spacer wychodzi się już po kilku dniach.

Pogrzeb

Ceremonia pogrzebowa przebiega bardzo podobnie jak w Polsce. Różnica polega w czasie w jakim następuje pochówek. Najczęściej pogrzeb szykuje się następnego dnia po śmierci. Ciało znajduje się w domu przez cały dzień. Wyłożone jest w centrum salonu. Jest to czas czuwania i ostatniego pożegnania. Przez cały dzień / noc przychodzą sąsiedzi, przyjaciele, aby zapalić świeczkę. Zwyczaj ten powoli będzie się zmieniał, ponieważ miasta szykują specjalne budynki na cmentarzach z pomieszczeniami przystosowanymi do ostatniego pożegnania. W każdym pokoju w centrum stoi trumna, a dookoła stawiane są kwiaty. W chwili obecnej to rodzina decyduje czy trzyma zmarłego w domu czy daje do domu pogrzebowego na cmentarzu. Bardzo często rodziny chcą zmarłego przechować w domu aż do momentu pogrzebu. Stypa może przebiegać w dwóch wersjach. Może to być tradycyjny obiad w restauracji albo posiłek rozdawany na cmentarzu w postaci hamburgerów. Na cmentarz rodzina zmarłego zabiera ze sobą także ugotowaną pszenicę oraz specjalny chleb. Po pogrzebie w różnych odstępach po około 3 dniach, 40 dniach, 6 miesiącach, po roku, dwóch i trzech organizuje się “śpiewania”. W śpiewaniu główną rolę bierze pop odprawiając specjalny śpiew. Następnie święci pokarmy przyniesione na grób i błogosławi całą rodzinę.

Nie bez powodu są granice między krajami 🙂 I to jest właśnie najlepsze w tym wszystkim, że można podglądać cudze obyczaje, uczyć się czegoś nowego, a przede wszystkim szanować.